“Ai cũng có những ‘cái hang’ của chính mình”
(ĐTCK) “Ngày xửa ngày xưa, xưa ơi là xưa, có một cái hang và có một cộng đồng lớn sống trong cái hang đó..."
Cuộc gặp gỡ Giản Tư Trung với tôi, là một cuộc kỳ ngộ.
Từ lúc
chưa gặp anh, tôi và nhiều bạn bè đã biết khá nhiều về anh cũng như
những quan điểm của anh qua các phương tiện truyền thông. Chúng tôi vẫn
chuyền tay nhau những bài viết của anh, chẳng hạn: "Ta là sản phẩm của chính mình", "Người trẻ và 5 lựa chọn quan trọng nhất cuộc đời", "Thay đổi đến từ TÔI"…
Người trẻ và 5 lựa chọn quan trọng nhất cuộc đời
Thi
thoảng anh lại xuất hiện, với những câu chuyện về sự học, về sự đời, về
văn hóa, kinh doanh, về quá khứ, hiện tại và tương lai… Công việc của
anh, với người ngoại đạo, lại cũng là một công việc không dễ để định
nghĩa. Và sau rất nhiều tò mò xui khiến, tôi quyết định phải tìm hiểu và
đề nghị được phỏng vấn anh…
Qua điện thoại và tin nhắn, vị Hiệu
trưởng Trường PACE - trường học chuyên biệt dành cho doanh nhân đầu tiên
trong lịch sử kinh thương Việt Nam, Viện trưởng viện IRED và thành
viên điều hành của một số hiệp hội nghiên cứu giáo dục có uy tín của
khu vực và quốc tế đã trả lời điềm đạm, không chút khoảng cách trước
một tác giả trẻ. Anh đề nghị viết email, rồi tôi có được cuộc hẹn với
anh…
Nhưng thú thực, khi bắt đầu những câu
trao đổi đầu tiên với Giản Tư Trung, tôi lại biết ý định của mình đã
hoàn toàn… thất bại. Câu chuyện anh muốn chia sẻ, hoàn toàn không phải
là câu chuyện bản thân tôi muốn nhắm tới về cá nhân anh, không phải về
những gì anh đã trải qua hay ấp ủ, cũng không phải về các danh hiệu anh
đã nhận được… Nó dường như xa xôi hơn, về sự học hay lẽ sống, sâu rộng
hơn, về con người, hay những giá trị họ vươn tới, về hành trình đi tìm
câu trả lời cho câu hỏi: “Tôi là ai?”, “Tôi sống để làm gì?”… nghe
chừng đơn giản, nhưng có người mất cả đời chưa tìm ra…
Và cũng thú thực, khi đi qua những câu
trao đổi đầu tiên với Giản Tư Trung, tôi lại thực sự kỳ vọng, câu chuyện
của mình sẽ theo một hướng rất mới, rất khác, nhưng không kém phần thú
vị!
Khai minh chính mình
Trong vô số những khóa học tại trường
PACE, có những khóa học đặc biệt, và hầu như chỉ có ở PACE, như: Bàn về
sự học, Giáo dục khai minh, Quản trị cuộc đời, Văn hóa cá nhân... - bởi
đó là những khóa học do chính Giản Tư Trung “khai minh”.
Giản Tư Trung là người thầy trực tiếp
“đứng lớp” những khóa học đặc biệt này. Một buổi giảng của “thầy” Trung
bao giờ cũng rất hấp dẫn, sôi nổi và hiệu quả. Chẳng hạn, với khóa học
“Quản trị cuộc đời”, người thiết kế khóa học đã lấy câu chuyện Alice ở
xứ sở thần tiên nổi tiếng như một cách tiếp cận gần gũi để học viên bắt
đầu suy ngẫm về cuộc đời mình. Trong câu chuyện này, có đoạn kể khi
Alice bị lạc vào xứ sở thần tiên, cô bé sợ hãi, bỏ chạy, chạy mãi cho
đến khi gặp một con mèo. Cô đã hỏi, hết sức ngây thơ: “Tớ đi đường nào bây giờ?”. Con mèo trả lời: “Điều đó tùy thuộc vào việc cậu muốn đến đâu chứ?” Alice đáp lại: “Tớ thật sự chẳng quan tâm lắm về cái nơi mà mình muốn đến”. Con mèo liền bảo:
“Thế thì cậu cũng không cần quan tâm là nên đi đường nào. Một khi cậu
đã không quan tâm đến nơi mà mình tới thì đi đường nào mà chẳng được”.
Với Giản Tư Trung, việc học không chỉ
dừng lại ở việc nắm bắt các kiến thức nghề nghiệp… Việc học, cao hơn
nữa, học để làm người, học để làm việc, học để làm dân. Học để giải
quyết triệt để những vấn đề cơ bản của mỗi cá nhân, ấy là “sắp xếp” cuộc
đời mình.
Thi thoảng xen giữa câu chuyện của một
“Nhà hoạt động giáo dục” và một “người đang tìm đường” cho chính mình,
tôi thấy anh hay bất chợt nhìn ra xa xăm… Nền kinh tế thực sự còn xấu.
Và khó khăn với các doanh nhân, DN vẫn còn đang “chồng chất”. Cơn suy
thoái vừa qua, bên cạnh nguyên nhân về thể chế, về khả năng điều hành vĩ
mô nền kinh tế, còn có nguyên nhân vi mô từ phía các DN. Cho dù DN
kinh doanh gì đi nữa cũng phải quan tâm đến những yếu tố cơ bản như:
“Năng lực cốt lõi” và “Giá trị bền vững”. Đây chỉ là những bài học “vỡ
lòng” về quản trị nhưng không phải dễ dàng để có thể học được. Rộng
hơn, Việt Nam đã là một phần của thế giới và thế giới cũng đang là một
phần của Việt Nam.
“Nhưng trong sự dịch chuyển thú vị này,
Việt Nam nên là cái gì, sẽ là cái gì và phải là cái gì của thế giới. Đó
là câu hỏi dành cho tất cả chúng ta”, anh trầm tư.
Không chỉ dành mối quan tâm đặc biệt cho
sự học của doanh giới và giáo giới, Giản Tư Trung cũng là một người
dành rất nhiều tâm huyết cho thế hệ trẻ. Anh bảo: “Một xã hội tốt đẹp sẽ
nằm trong tay mỗi người dân, nhất là những người trẻ, chứ không phải
ai khác”. Thế nhưng, có thể dùng từ “khủng hoảng” để nói về những hoang
mang trong thế hệ trẻ hiện tại. Vấn đề đặt ra là, vì sao đa số giới
trẻ ngày nay dễ rơi vào khủng hoảng, hay đã rơi vào khủng hoảng nhưng
cũng không hề hay biết?
Theo Giản Tư Trung, người ta, ai cũng
vậy, chỉ có thể cảm nhận rõ khủng hoảng của mình và của thế giới quanh
mình khi đã hình thành được cái chính mình. Cái “chính mình” này thiêng
liêng lắm, anh nói: “Đó chính là văn hóa - văn hóa cá nhân! Đó là
thứ/những giá trị làm nên ai đó hay cái gì đó, là thứ mà vì nó, hay để
bảo vệ nó, người ta sẵn lòng hy sinh nhiều thứ khác”.
Trong tất cả những thứ có thể đánh mất
thì đánh mất chính mình là thứ đánh mất đáng sợ nhất. Và trong tất cả
những thứ có thể phản bội thì phản bội chính mình là thứ phản bội ghê
gớm nhất. Đó cũng là lý do vì sao Giản Tư Trung nói: “Thiêng liêng hai
chữ CHÍNH MÌNH”…
Cũng như vậy, làm giáo dục nhiều năm,
tham gia nhiều hoạt động xã hội, hướng tới cộng đồng hàng triệu người,
nhưng Giản Tư Trung vẫn khiêm tốn nhìn nhận, công việc anh làm không như
nhiều người nói là khai minh xã hội. Anh chỉ khai minh chính mình. Với
“ông giáo”, làm giáo dục cũng như quá trình đứng lớp - không phải là
quá trình mình dạy người khác, mà là quá trình đồng hành cùng sự học
của người học và góp sức cho người học tự khai minh, khai sáng chính
mình.
Câu chuyện “Rời hang”
Trong cuộc trò chuyện, tôi được anh kể
cho nghe một câu chuyện rất đặc sắc có tên “Rời hang” (câu chuyện cổ
tích này anh đã viết khi lấy cảm hứng từ “Dụ ngôn hang động” trong tác
phẩm “Cộng hòa” của Platon):
Dụ ngôn hang động
“Ngày xửa ngày xưa, xưa ơi là xưa, có
một cái hang và có một cộng đồng lớn sống trong cái hang đó. Vì cái hang
vô cùng lớn với các ngóc ngách rất lắt léo và cộng đồng ấy đã sống ở
đó qua nhiều thế hệ, nên lâu ngày họ mặc nhiên tin rằng, cái hang là cả
thế giới và ánh sáng từ đống lửa trong hang là ánh sáng duy nhất mà họ
có.
Cho đến một ngày nọ, có một người bỗng
vô tình lọt được ra ngoài hang. Ban đầu, anh ta cảm thấy đau đớn vì bị
lóa mắt trước ánh mặt trời và cơ thể chưa thích ứng được với khí hậu và
thời tiết của thế giới bên ngoài. Nhưng khi đã quen dần và cảm nhận
được sự ấm áp của ánh mặt trời, sự sinh động huyền ảo của vạn vật, của
cỏ cây hoa lá, anh ta nhận ra rằng đây mới thực sự là thế giới của “con
người”.
Anh ta quyết định quay trở về hang và ra
sức thuyết phục, tìm cách đưa mọi người rời hang để về với thế giới.
Thế nhưng, sau khi nghe anh ta kể câu chuyện về thế giới bên ngoài,
những người trong hang không những không tin, mà còn quyết định giết
chết anh ta, vì cho rằng đó là những điều bịa đặt, và vì lo sợ rằng,
những nỗ lực và việc làm của anh ta sẽ gây ra sự rối loạn, cũng như đe
dọa cuộc sống êm ấm, hạnh phúc bao đời của cộng đồng trong hang…”
Và Giản Tư Trung chia sẻ thêm từ câu chuyện này:
Mỗi khi ngẫm nghĩ về câu chuyện này, anh
lại tự hỏi mình rằng: Mình đã “rời hang” chưa? Gia đình mình, tổ chức
mình, cộng đồng mình… đã “rời hang” chưa?
Nếu mình đã rời hang ra với ánh sáng rồi
thì thật tuyệt vời. Nhưng nếu vẫn còn ở trong hang và mình cũng biết
rõ điều đó? - Đó cũng không phải là điều tệ hại. Điều tệ hại và bất
hạnh là mình đang ở trong hang mà lại cứ tưởng rằng đã rời hang và ra
với ánh sáng rồi.
Nhưng, với Giản Tư Trung, có một điều
còn bất hạnh hơn, đó là, mình đã thực sự rời hang, nhưng không phải là
“rời hang” để ra “ánh sáng”, mà là rời cái hang này để rồi lại chui vào
một cái hang khác, to hơn, tăm tối hơn, mà mình lại không hề nhận ra
điều đó…
Cuộc đời mỗi con người, ai cũng có thể
có đến mấy “cái hang” (chứ không phải chỉ một). Gia đình mình, tổ chức
của mình, xứ sở mình, và thậm chí cả thế giới này đều có thể là những
cái hang. Nhưng, “cái hang” to nhất, tăm tối nhất chính là cái hang “vô
minh và ấu trĩ” bên trong con người mình.
Nếu như hành trình khai minh bản thân,
đưa bản thân “rời hang” đã khó, thì hành trình khai minh xã hội và cùng
cộng đồng mình “rời hang” lại càng gian nan gấp bội phần. Đó là một
hành trình đầy gian khó, rất dài lâu, nhưng là một hành trình tất yếu
mà chắc hẳn ai trong chúng ta cũng thấy rằng không thể không bước
tiếp.
| "Làm chủ hay làm thuê, làm sếp hay làm lính, làm quan hay làm dân, làm thầy hay làm thợ, làm bánh mì hay làm máy bay, làm ở tỉnh hay làm ở phố… tất cả đều không quan trọng. Điều quan trọng là làm cái gì mà mình giỏi nhất, phù hợp với cách của mình nhất và tạo ra giá trị nhiều nhất” - Giản Tư Trung. |
