Giá vàng và chuyện những đứa con bị ruồng bỏ
PGS.TS Đỗ Đức Định
Ông từ chối ngay khi tôi đặt
vấn đề phỏng vấn. Tôi đã phải thuyết phục ông rằng, lịch sử thường ghi
lại những biến cố lớn khiến ta tưởng lịch sử chỉ diễn tiến trong một
khoảnh khắc. Đa số đã lầm. Những thay đổi lớn chỉ là hệ quả tất yếu của
những thay đổi nhỏ nhặt từng ngày. Lịch sử nhích từng bước một chậm
chạp. Tuy nhiên, sẽ không có bất cứ thay đổi, tiến bộ nào, nếu tất cả
chúng ta đều im lặng, bất động. Cuối cùng, PGS.TS Đỗ Đức Định – người
nhiều năm qua nghiên cứu về kinh tế Việt Nam đã đồng ý cho một cuộc
phỏng vấn với nguyên tắc, không né tránh nhưng cũng không cực đoan.
- Có lẽ ta nên bắt đầu từ giá vàng,
một trong những vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay, giá vàng trong nước
hiện chênh lệch 2-3 triệu đồng/lượng so với giá vàng thế giới quy đổi.
Ông nhìn nhận thế nào về hiện tượng này?
- Các nền kinh tế phát triển theo hai khả
năng, thứ nhất là có sự lưu thông giữa bên trong và bên ngoài, giờ mình
gọi là hội nhập, còn trước mình gọi là hai cái bình thông nhau. Ở nước
ta, có thể nói rằng, công cuộc đổi mới đã giúp chúng ta vượt qua thời kỳ
hai cái bình không thông nhau hay còn gọi là “hai củ khoai nằm lăn lóc”
không liên hệ với nhau. Nhưng sau khi Nhà nước không cổ phần hóa. Đi
ngược lại với chủ trương của Đảng là cổ phần hóa thì Nhà nước lại tiến
hành thành lập hàng loạt Tập đoàn, Tổng Công ty lớn, tức là lại trở lại
độc quyền hóa thì các bình thông nhau lại tắc nghẽn hơn. Những năm đầu
chúng ta đổi mới theo hướng kinh tế thị trường, đúng đường lối của Đảng
thì các bình thông nhau nó thoáng dần. Khoảng 10 năm vừa rồi, chúng ta
lại đi ngược lại đường lối phát triển kinh tế thị trường cho nên các
bình thông nhau lại bị độc quyền hóa, nó lại tắc nghẽn hơn. Đến bây giờ
chúng ta thấy là nhiều mặt hàng đã thông thoáng được nay nó lại tắc
nghẽn. Giá vàng là một hiện tượng rất điển hình. Đó là yếu tố thứ nhất,
tôi cho rằng, sự thông thoáng giữa thị trường trong nước và thế giới
kém, nó bị nhiều cái cản trở, nhiều cái tắc nghẽn nên nó bị chênh nhau
và xu hướng chênh nhau ngày càng lớn.
Thứ hai là trong mỗi một năm có một hiện
tượng gần như một dạng chu kỳ. Nếu chúng ta coi vàng là một loại tiền tệ
thì vàng là tiền thật nhất, đô-la là một đồng tiền gần thật, còn đồng
tiền Việt Nam rất ít thật. Cho nên, giá vàng chênh thì đồng đô-la và
đồng Việt Nam thay đổi rất mạnh. Đồng Việt Nam đã ít thật thì ông lại in
mà ông chẳng cho ai biết. Mà ông cứ tăng in, cứ tăng tiêu ngân sách,
chi tiêu công cứ ngày càng đội lên thì đồng tiền Việt Nam càng mất giá.
Nó làm cho giá đồng tiền vàng mua vào ngày càng cao. Thông thường vào
đầu năm người ta ít thanh toán thì cái giá nó tương đối ổn định, nhưng
nửa cuối năm, các giao dịch thanh toán càng nhiều thì nó càng không ổn
định. Xu hướng chung là từ quý 3, quý 4 giá sẽ tăng lên. Trước đây, khi
giá vàng chỉ 2,7 triệu đồng/chỉ thì tôi đã dự đoán nó sẽ phải lên 3,7 – 4
triệu đồng/chỉ. Giờ tôi dự đoán đến cuối năm phải lên hơn 5 triệu.
Đấy là xu hướng của đầu năm và cuối năm
liên quan đến đồng tiền phải giao dịch thanh toán. Nhưng cái tệ hơn
chính là thị trường thế giới thông thoáng còn thị trường trong nước lại
quá nhiều cấm đoán. Những cái cấm đoán không đáng làm thì Việt Nam làm
rất chặt. Thí dụ thế giới thấy rằng đồng tiền vàng chỉ có một tiêu chuẩn
là vàng 80%, 90% hay vàng 99.99, tự nhiên Việt Nam lại thêm một tiêu
chuẩn là vàng SJC và vàng không phải SJC. Ông tin là SJC tử tế à? Tin là
SJC không bao giờ móp méo à? Nhưng nếu chỉ có tiêu chuẩn là vàng 99.99
thì móp méo cũng 99.99 mà chặt ra nó cũng vẫn là 99.99. Như thế tự nhiên
nó làm cho đồng tiền vàng có giá trị theo đúng tiêu chuẩn, chứ không bị
một tiêu chuẩn mang tính kỹ thuật – hành chính. Ở trong nước, anh phân
biệt đối xử cái đồng tiền bằng một kỹ thuật hành chính, còn nước ngoài
thì người ta nhìn vào SJC người ta bảo cái này là cái gì? Nó chả là cái
gì cả. Nhưng nếu người ta nhìn vào vàng 99.99 người ta hiểu, à đấy là
vàng 99.99. Cái đó đã hạn chế tất cả giao dịch trong nước và ngoài nước,
nó cũng làm đẩy giá vàng lên. Một cái lớn nữa là tiền in ra không có
báo cáo quốc hội gì cả. Chi tiêu công tăng đột ngột lên thì nó cũng đẩy
đồng tiền (vàng – PV) lên. Từ giờ đến cuối năm là xu hướng vàng tăng cao
trong nước và tách biệt lớn với vàng thế giới ngày càng nhiều.
Loại yếu tố nữa là Việt Nam, chính sách
vàng ở Việt Nam hơi trái khoáy, nó trái khoáy ở chỗ là Chính phủ quen
với cấm đoán rồi cho nên thích thì cấm mà không biết cấm là có lợi hay
không có lợi. Ví dụ các nước sử dụng vàng rất nhiều như Ấn Độ và Trung
Quốc khi họ thấy xu hướng vàng thế giới lên, họ để cho dân mua bán, tích
trữ vàng. Cho nên giờ dự trữ quốc gia lớn, dự trữ gia đình của họ lớn.
Tại sao Việt Nam lại cứ sợ gia đình dự trữ vàng nhiều quá, còn tính là
trong dân còn bao nhiêu vàng, tư duy rất là hạn hẹp, hẹp hòi. Dân giàu
nước mạnh, thế mà dân người ta có vàng lại sợ người ta nhiều vàng, ngược
hẳn với chủ trương của Đảng. Tại sao lại sinh ra cái đó? Từ chỗ Ấn Độ
và Trung Quốc họ thu hút vàng thế giới để nó dồn vào trong nước, dự trữ
quốc gia tăng, dự trữ của từng gia đình tăng thì Việt Nam làm ngược lại,
tất cả những dự trữ ấy ngày càng hẹp hòi đi. Khi người ta không còn bấu
víu vào đâu được nữa người ta phải mua bất động sản. Từ chỗ anh cho
người ta cầm đồng tiền thật thì anh hạn chế thì họ phải cầm bong bóng
bất động sản. Như thế là chơi bong bóng, bây giờ bong bóng vỡ thì họ
quay lại vàng. Như vậy, thứ nhất là đầu tư công ông in tiền giấy nhiều
quá để đến mức người ta thấy đồng tiền không thật mấy, thì người ta quay
đến vàng. Đến khi ông hạn chế đồng tiền thật (vàng – PV) thì người ta
phải chuyển sang bong bóng.
Thứ ba là về mặt tâm lý, chi tiêu công
không minh bạch. Vừa rồi bỗng nhiên bắt một số ông mới thấy chuyện một
số ông lập công ty ảo để lấy đồng tiền thật của ngân hàng. Có ông lập 3
công ty chả có hào vốn nào cả mà chi tiêu hàng nghìn tỷ thì đồng tiền ấy
là tiền gì? Bây giờ trong ngân hàng có những đồng tiền ấy là tiền ảo,
tiền thật của ngân hàng đã biến thành cái villa, biệt thự 500 m2 hay
5.000 m2 hết rồi thì người ta phải cuống lên chứ. Cho nên người ta phải
ra ngân hàng rút tiền mua vàng, giá vàng lại đội lên.
Như vậy ít nhất ta thấy có ba điểm làm
giá vàng lên hơn bình thường. Mọi năm thì đây cũng là thời điểm lên, năm
nay những cái đó làm cho lên hơn bình thường. Tôi cho rằng nó tạo nên
những dấu hiệu báo động mạnh.
- Nhưng cũng có ý kiến cho rằng cần huy động vàng trong dân để tạo luồng vốn luân chuyển trong nền kinh tế?
- Ý tưởng để đưa tiền vào lưu thông trong
kinh doanh là đúng nhưng cách làm thì hoàn toàn sai. Ý tưởng đó phải
chỉ thực hiện trong nước đâu mà thực hiện ra cả thế giới. Trước đây Thủ
tướng dẫn một đoàn đi Mỹ đã từng bán trái phiếu ở bên đó, 600 triệu USD.
Nhưng khi đó có một chuyên gia người Việt ở bên đó đã nói, bán cái thứ
đó ở bên đấy dễ lắm, Việt Nam có bán cả nghìn tỷ đô người ta mua ngay.
Bởi vì giá thị trường chỉ có 2%/năm mà anh bán đến 6-7% thì họ cướp
ngay, một vài ngày mua hết ngay. Nhưng quan trọng là anh mang đồng tiền
đó lưu thông vào đâu. Tôi nói Chính phủ trước, anh đưa về anh bù lỗ cho
các công ty, mua lỗ để tiếp tục phá hoại. Bây giờ mới nảy ra có các công
ty như Vinalines, Vinashin nợ cả tỷ đô-la. Tiền là ở đấy chứ ở đâu.
“Vina-xin” cũng chưa tìm ra tội, nhưng người ta bảo cái tội to hơn không
phải là ông “vina-xin” mà là ông “vina-cho”. Ông “vina-cho” đem tiền
của dân cho họ tiêu lãng phí thì chết rồi. Huy động thế gọi là lưu thông
à? Huy động thế là đưa tiền cho những nhóm lợi ích tiêu bằng tiền thuế
của dân. Giờ ông làm đúng cách đó ông huy động của dân thì chỉ có những
người nào không am hiểu người ta mới đưa tiền cho ông. Giờ ông lấy tiền
của người ta rồi ông cho người ta một cái thẻ và đến lúc nào đấy người
ta đi lĩnh thì thẻ là thẻ ảo, còn tiền ông lấy hết rồi. Tiền thật tiêu
hết rồi còn tiền ảo thì ai người ta muốn bỏ tiền ra. Tại sao người ta
không muốn lưu thông. Dân người ta rất khôn, đừng nghĩ mấy anh gọi là
làm chính sách mới là khôn đâu. Dân người ta khôn, tôi đưa tiền cho anh
là tiền thật, mai kia tôi đòi, tôi lấy của anh là tiền ảo, thậm chí tôi
phải mất “bôi trơn” tôi mới lấy được mấy đồng tiền ra. Tôi mua SJC của
anh hẳn hoi, bây giờ tôi SJC anh bảo nó méo tôi không lấy thế thì là ảo
chứ còn gì nữa? Nếu có lấy được thì phải mất tiền làm lại “là lại cái áo
cho mới” lấy được tiền. SJC là cái gì, vàng tiêu chuẩn chỉ có 99.99.
Cái đó nói là muốn lưu thông nhưng thực chất của anh là muốn lấy của
người ta. Tôi không muốn nói một số từ nặng hơn, nhưng lấy của người ta
để tiêu vào những việc không chính đáng. Anh lấy tiền đi bán công trái
Nhà nước để bù lỗ cho những công ty. Sau này tính chi tiêu công anh lại
không tính cái tiền công ty đi vay là chi tiêu công thì là cái gì? Lúc
anh có tiền anh đưa cho họ thì anh bảo đó Công ty Nhà nước là “con của
bố”. Đến lúc nó vỡ nợ anh bảo cái nợ đó không phải là của “bố”, nó không
phải là “con của bố” thì nó là cái thằng gì? Còn tiền trong dân, anh cứ
ngồi anh tính là dân nhiều tiền lắm, dân giàu nước mạnh, nhưng anh lại
nghĩ lấy tiền của dân ra để cho những thằng vỡ nợ tiêu thì cái đó mình
nghĩ là không được. Anh lấy anh tiêu vào đâu, anh đổ vào tập đoàn, anh
đổ vào những tổng công ty lớn. Tập đoàn lập ra bằng một cái giấy hành
chính thì tôi gọi nó là cái phễu rỗng. Đã là phễu rỗng thì anh đổ tiền
vào cũng không khác gì đổ nước vào nó chảy đi hết.
- Xin quay trở lại với giá vàng,
người ta nói giá vàng trong nước cao là do chênh lệch cung cầu, điều này
có hợp lý không thưa ông?
- Giá đó là giá thị trường. Giá hiện nay
về cơ bản là giá thị trường, nhưng đó là giá thị trường bị bóp méo. Nó
đúng với công thức của Nhà nước nói là giá thị trường có sự quản lý của
Nhà nước. Hãy xem, ta có hai vế, một là giá thị trường bị bị bóp méo và
hai là giá thị trường của có sự quản lý của Nhà nước, giá thị trường là
một, còn bị bóp méo và sự quản lý của Nhà nước là giống nhau, vì thế nên
nó mới không chuẩn.
- Trong hoàn cảnh hiện nay, có biện pháp nào để đưa giá vàng sát với giá vàng thế giới?
- Để giá vàng sát với giá vàng thế giới
thì tôi nghĩ là lại phải trở lại với cách quản lý thông thường của thế
giới. Vì là hai cái bình thông nhau, lượng nước còn chênh lệch nhau một
mét này thì ta phải làm cái ống thế nào để nước được chảy thông thoáng
hơn, mặt bằng nó phải ngang nhau, đằng này mình làm cái vòi bé tí thì
mặt bằng bên kia nó vẫn cao.
- Cái ống đấy có phải bỏ cái độc quyền thương hiệu vàng SJC không, thưa ông?
- Bỏ thương hiệu ấy đi. Vàng thế giới
tiêu chuẩn là 99.99 thì 99.99. Trên thế giới, anh là SJC, anh là vàng
ngân khố Mỹ, anh là vàng dự trữ Trung Quốc, chữ của anh có đủ tín nhiệm
đến đâu là do anh. Vàng xuất ra từ Thụy Sỹ khác vàng xuất ra từ Hà Nội.
Ông đem SJC ra ông bán ai người ta mua, nhưng nếu họ đem cái con dấu của
Thụy Sỹ người ta mua ngay, mà Thụy Sỹ là tư nhân. Đừng nghĩ tư nhân mà
họ không đủ tín nhiệm. Tức là anh cần đi cùng thông lệ thế giới, anh chi
tiêu cũng phải xem thông lệ thế giới. Xưa nay người ta nói thế nào, nhà
nước tiêu ít, càng tiết kiệm thì nền kinh tế càng hiệu quả. Nhưng những
số liệu gần đây, kể cả số liệu Quốc hội vừa rồi có số liệu thì Việt Nam
hơn tất cả, hơn nhiều anh trên thế giới thậm chí gấp 2-3 lần. Muốn chi
tiêu công nhiều thì phải đánh thuế cao. Thuế Việt Nam rất cao. Thứ hai,
ông sang kinh tế thị trường thì ông phải bỏ những thứ độc quyền đi, độc
quyền cả SJC cũng là độc quyền, ông để cho nó vận hành đúng cái chữ của
nhà nước là vàng 99.99. Đừng để cho độc quyền, hãy để cho các công ty
cạnh tranh nhau.
Xin cảm ơn ông!
Đắc Kiên thực hiện
