Nguyễn Tấn Dũng, kỳ vọng và thất vọng

Minh Diện

Ngày 16-5-2006 trong phiên khai mạc kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa 11, Thủ tướng Phan Văn Khải từ nhiệm trước một năm, nhường ghế cho Phó Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng kế nhiệm mình. Hơn một tháng sau, ngày 27-6-2006, ông Nguyễn Tấn Dũng trở thành tân Thủ tướng, sau 2 nhiệm kỳ liền làm Phó Thủ tướng Thường trực, phụ trách khối Tài chính – Ngân hàng và một số khu vực kinh tế Nhà nước khá quan trọng. Đó là cuộc chuyền giao quyền lực cơ quan hành pháp  giữa nhiệm kỳ đầu tiên ở Việt Nam, mà hình ảnh ấn tượng nhất là cái bắt tay hình thức giữa một ông già thấp bé, cổ  nghểnh, từng  luống cuống làm rơi tờ giấy cẩm nang khi gặp Tổng thống Hoa Kỳ Geerge Bush ngày 21-6-2005, với một người trẻ tuổi, cao to, có nét phong độ.

 Một năm sau, ngày 25-7-2007, Thủ tướng  Nguyễn Tấn Dũng tái đắc cử, với số phiều gần như tuyệt đối 96,96%. Đến thời điểm đó Nguyễn Tấn Dũng  là một Thủ tướng trẻ nhất Việt Nam.

  Ông sinh ngày 17-11-1949, nhằm ngày 27 tháng 9 năm Kỷ Sửu, cung Càn, cầm tinh con trâu, mạng tích lịch hỏa, thường là tuổi của những người lãnh đạo bẩm sinh, có đặc tính thể hiện cái tôi mạnh mẽ, không chịu nhường nhịn ai, không cho ai cản đường, độc đoán chuyên quyền, bảo thủ cố chấp, không nghe lời khuyên chân thành mà dễ xiêu lòng vì  nịnh nọt, tình tình  dễ nổi nóng, nên có khi  phá hỏng  hình ảnh  của mình.

Với một khuôn mặt đầy đặn, thường là tươi tắn,  trang phục chỉn chu, nói năng lưu loát, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng không bị lép khi đứng bên cạnh Thủ tướng các nước trong khu vực, thậm chí  với  các nguyên thủ quốc gia phương Tây. Ông  có phong thái ngoại giao chững chạc, không  luống cuống như người tiền nhiệm, cũng chưa có những câu nói hớ  làm trò cười cho thiên hạ như “nhà hùng biện” Nguyễn Minh Triết.

                   Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tạo cho mọi người thấy một gương mặt lãnh đạo trẻ, năng động, và tự tin hơn.

                   Trong buổi  lễ nhậm chức, Thủ tướng đã khẳng định sẽ đưa nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững, nâng cao đời sống các tầng lớp nhân dân, điều hành một chính phủ trong sạch, thực thi dân chủ,  công bằng, nếp sống văn minh. Ông bày tỏ quyết tâm phòng chống tham nhũng, một  vấn đề  bức xúc nhất, nan giải nhất mà người tiền nhiệm bó tay,  và ông đặt cược sinh mạng chính trị của mình vào trận tuyến nóng bỏng này: “Tôi kiên quyết và quyết liệt chống tham nhũng. Nếu tôi không chống được tham nhũng tôi xin từ chức ngay!” (Phát biểu trong lễ nhận chức Thủ tướng  chính phủ 27-5-2007).

                 Về tự do dân chủ, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị Quốc hội: “ Cần sớm có Luật biểu tình để nhân dân thực hiện quyền được ghi trong Hiến pháp” (Phát biểu trước Quốc hội ngày 25-11-2011). Ông  khằng  định dân chủ là nền tảng của một xã hội công bằng văn minh. Ông nói:  Phải  phát  huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hành dân chủ rộng rãi, nhất là dân chủ trực tiếp, xây dựng xã hội đồng thuận, cởi mở ” (Trả lời chất vấn của đại biểu Quốc hội Dương Thị Bạch Mai 24-11-2010) .

                   Đối với chủ quyền quần đảo Hoàng Sa của  Việt Nam, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng  tuyên bố dõng dạc  trước  Quốc hội : “Chúng ta đã làm chủ ít nhất là từ thế kỷ 17 hai quần đào Hoàng Sa và  Trường Sa. Đối với Hoàng Sa, năm 1956, Trung Quốc đưa quân chiếm đóng các quần đảo phía Đông,  năm 1974 , Trung Quốc dùng vũ lực đánh chiếm toàn bộ đảo Hoàng Sa trong sự quản lý của chính quyền Sài Gòn . Chính phủ  Việt Nam cộng hòa đã lên tiếng phản đối, lên án việc này và đề nghị Liên hiệp quốc can thiệp. Chính phủ cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam lúc đó, cũng đã ra tuyên bố phản đối hành vi chiếm đóng của Trung Quốc. Lập trường nhất quán của chúng ta là, quần đảo Hoàng Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam, chúng ta có đủ căn cứ lịch sử và pháp lý để khẳng định vấn đề này” (Phát biểu trước Quốc hội ngày 25-11-2011).

                Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nổi bật như một ngôi sao sáng.

                 Nhiều người, trong đó có tôi kỳ vọng ở ông.

                Thực tế thời kỳ đầu đắc cử, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã xứng đáng với kỳ vọng ấy.

                  Nhà  phân tích chiến lược phát triển kinh tế Mỹ, nguyên Chủ tịch hội đồng quan hệ thương mại Hoa Kỳ – ASEAN, Ernest Bower, nhận xét: “Trong 200 ngày đầu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tạo cho mọi người thấy một khuôn mặt lãnh đạo trẻ năng động, quyết đoán, hành động kiên quyết hơn. Ông được giao nhiều quyến hành hơn và ông tin tưởng vào những quyết định của chính sách mà ông đưa ra. Ông đã làm cho thế giới có một cái nhìn khác về Việt Nam!”.

                 Đúng như vậy! Bằng nỗ lực của mình, Thủ tướng đã kêu gọi được nhiều nhà đầu tư vào Việt Nam, đưa vốn đầu tư nước ngoài cao nhất kể từ trước tới nay, bao gồm vốn đầu tư trực tiếp, và cả đầu tư chứng khoán. Những dự án quy mô vài trăm triệu đô la xuất hiện trên mặt báo, tạo ra không khí cạnh tranh sôi động, Việt Nam vượt lên 8 bậc về môi trường hấp dẫn đầu tư.

               Về phòng chống tham nhũng, ông đã  cố gắng  minh bạch  hệ thống hành chính, bớt đi sự mập mờ trong mối quan hệ xin cho, giao quyền cho chủ động cho địa phương và cấp dưới. Việc tiến hành điều tra,  đưa ra xét xử vụ PMU 18, là  quyết tâm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, bởi, ai cũng biết   “nhóm lợi ích” ấy  có  ô che rất lớn là Tổng bí thư  Nông  Đức  Mạnh. Kế đó Thủ tướng không ngần ngại  xử lý  vụ “ Đề án tin học hóa hành chính nhà nước 112” ,  một Phó chủ nhiệm văn phòng chính phủ đã phải vào tù.

                 Về ngoại giao, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã cải thiện đáng kể uy tín và hinh ảnh đổi mới  của Việt Nam trên diễn đàn quốc tế. Ông phá vỡ khối băng dày 60 năm giữa Việt Nam và Vatican, một quốc gia nhỏ bé nhưng đầy quyền lực, là linh hồn của hơn một tỷ tín đồ thiên chúa giáo, trong đó Việt Nam có 6 triệu, là một  trung gian quyền lực thế giới, bằng việc tiếp kiến Đức giáo hoàng Benisdico XVI  ở  Vatican.

                  Sự kiện Viêt Nam là thành viên chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO, việc tổ chức thành công Hội nghị APEC 14, và việc Việt Nam trở  thành “Thành viên không thường trực của Hội đồng bảo an Liên Hiệp quốc” đánh dấu những mốc son  hội nhập và nâng cao uy tín của Việt Nam  trong đó có công lao  của Thủ tướng.

                  Tháng 5-2007 Tạp chí World Business bình chọn Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng là 1 trong 20 nhân vật cải cách ở châu Á.

                 Trong  hội nghị “ Diễn đàn kinh tế thế giới” nhóm họp tại Davos Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nằm trong nhóm lãnh đạo hạng A.

                 Đó là những điềm không thể phủ nhận.

                 Nhưng hình như có một quy luật, càng nóng nhanh càng  mau nguội,  ngôi  sao càng chói sáng càng dễ mờ, bởi nguồn  năng lượng cạn kiệt. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với  nhiều  bứt phá, muốn rút ngắn công  việc một nhiệm kỳ 5 năm xuống 4 năm, nhưng có lẽ do “giục tốc bất đạt” ông bị va vấp quá nhiều trong giai đoạn tiếp theo.     

                  Cuộc khủng khoảng kinh tế toàn cầu như một cơn sóng thần cuốn phăng cả những nền kinh tế hùng mạnh nhất. Việt Nam đã có quá trình hội nhập, nên cũng bị ảnh hưởng. Nhưng cùng hoàn cảnh, thậm chí hội nhập sâu hơn, tình hình chính trị và xã hội, cũng như môi trường khí hậu bất lợi hơn, nhưng các nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Indonesia,  đã  ứng phó thích hợp,  nên đáy suy thoái nông  và  vượt thoát nhanh hơn.

                Trái lại Việt Nam vũng xoáy suy thoái dường như không đáy, và không biết đến bao giờ mới vượt lên được?

               Có nhiều nguyên nhân, nhưng sai lầm  về  hoạch định  đường lối và điều hành chính sách kinh tế vĩ mô là  nguyên nhân chính. Và sai lầm náy thuộc Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng.

                Ông là Trưởng ban hoạch định kinh tế của Ban chấp hành trung ương đảng.  Ông đã đề nghị ghi vào văn bản báo cáo trước Đại hội X: “Thúc đẩy việc hình thành  tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước mạnh,  hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực, trong đó có một số ngành chính, có nhiều chủ sở hữu, trong đó chủ sở hữu nhà nước giữ vai trò chi phối” .

                 Hệ lụy của nền  kinh tế vĩ mô bắt nguồn từ quan điểm này.

                Thực ra nó không mới, mà đã nhen nhúm từ những năm đầu thập kỷ 90, khi Đỗ Mười làm Tổng bí thư, và ông Võ Văn Kiệt làm Thủ tướng. Đỗ Mười sau khi thăm Hàn Quốc, đã  nảy ra ý tường “Một nền kinh tế phát triển phải có những quả đấm thép!”.  Để thực hiện ý tưởng  Đỗ Mười,  một nửa số Ủy viên Bộ Chính trị nhiệm kỳ đó,  đã khăn gói sang Hán Quốc “tầm sư hoc đạo”,  và cảm thấy choáng ngợp bởi mô hình Chealbot.

                     Ông Võ Văn Kiệt cũng tán thành, nhưng khá thận trọng, nên chỉ ban hành hành hai quyết định 90, 91, thành lập thí điểm tập đoàn kinh tế mạnh. Năm 1997,  Phan Văn Khải thay ông Võ Văn Kiệt, nhút nhát hơn, nên 9 năm sau mới cho ra đời được 3 tập đoàn là: Tập đoàn công nghiệp than – Khoáng  26-12-2005, Tập đoàn bưu chính viễn thông 09-01-2006, Tập đoàn  công nghiệp tàu thủy Vinashin 15-05-2006. Ông Phan Văn Khải đã ký quyết định cho Vinashin vay 700 triệu đô la với kỳ vọng ngành đóng tàu Việt Nam ngoi lên hàng đầu thế giới.

                    Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng  với tư duy bứt phá, đầy nhanh tốc độ  phát triển  tập đoàn  mạnh.  Nhậm chức ngày 27-6 ngày 29-8-2006 ông ký quyết định thành lập Tập đoàn dầu khí, ngày 3-10, Tập đoàn cao su và, đến năm 2011 đã có 13 “quả đấm thép” đã ra đời.

                    Các tập đoàn với chức năng đa ngành nghề, nên mạng lưới tỏa rộng khắp mọi nơi, lại có quyền liên doanh liên kết, quyền độc lập hoạch định chiến lược phát triển và cấu trúc kinh tế nên không ai kiểm soát được. Hai ngành mà các tập đoàn hăng hái đầu tư nhất là bất động sản và ngân hàng. Các trụ sở ngân hàng thương mại cổ phần mọc lên như nấm, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chất đầy các ngăn tủ mỗi tập đoàn.

                   Trụ sở các tập đoàn hoành tráng mọc lên như  ganh đua với tòa nhà chọc trời  Petroland của Tập đoàn dầu khí, những ông chủ tập đoàn vừa khoác áo quan chức, đầy quyền uy, lại vửa khoác áo doanh nhân  tha hồ buông thả, dưới một người, trên muôn người, xài tiềm xả láng.

                   Một tập đoàn ra đời vốn  tự có nhiều lắm là trăm tỷ đồng, chủ yếu là nhà cửa  đất đai của nhà nước, nên hầu như 100 % vốn hoạt động vay ngân hàng, dưới sự bảo trợ của chính phủ. Trên thế giới không có bất kỳ một tổ chức kinh tế nào được ưu ái như những tập đoàn kinh tế Việt Nam, được mệnh danh là vai trò chủ đạo nền kinh tế của đất nước, được nhà nước bao bọc từ A đến Z, như những đứa con cưng được nha mẹ chăm bẵm!  Hầu như toàn bộ ngân sách dành cho phát triển kinh tế, cả nguồn vốn  ODA,  đều ném vào các  tập đoàn , ngân sách cạn thì đi chính phủ bảo lãnh cho vay nước ngoài. Xin lấy ví dụ một tập đoàn điển hình là Vinashin.

                     Ngay khi thành lập, Vinashin đã sược vay 700 triệu đô la. Sau 4 năm hoạt động  tập đoàn này  vay thêm 80.000 tỷ nữa.  Không biết họ làm ăn ra sao, nhưng khi nghe Chủ tịch Hội đồng quản trị Phạm Thanh Bình kêu than không được phát hành  tín phiếu, Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng  sửng cồ lên : “Ai không cho các anh làm tín phiếu?” . Và sau đó 10.000 tỳ đồng tín phiều chính phủ được bơm thẳng vào cái tàu không đáy Vinashin.

                    Ngày đó tôi được biết có người đã thẳng thắn can gián Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, nhưng ông tin Phó thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng hơn.

                     Trước kia chính phủ có một bộ phận tư vấn kinh tế, đứng đầu là tiến sỹ  Lê Đăng Doanh, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã dẹp bỏ, thay các chuyên gia kinh tế bằng những chuyên gia luật pháp như thượng tướng Nguyễn Văn Hưởng, hình như đó  cũng là một nguyên nhân dẫn đến những bất cập trong những quyết định về kinh tế và những quyết định mất lòng dân về tự do dân chủ?         

                     Khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhậm chức, ông có trong tay 23 tỷ đô la vốn dự trữ, đó là số tiền không nhỏ, tích cóp được qua nhiều năm từ thuế của dân và tài nguyên của đất nước.  Khi  nền kinh tế lâm vào tình trạng thiểu phát, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tung ra một gói kích cầu 143.000 tỷ đồng tương  đương 8 tỷ đô la. Nhưng  nguồn tiền khổng lồ ấy chảy không  đúng các mục tiêu, nên không có khu vực kinh tế nào được khởi sắc. Nó chỉ chỉ có ít tác dụng vào cuối năm 2009, rồi  bị hụt hẫng ngay khi bước sang năm 2010. 

                   Tiền dự trữ quốc gia bung ra làm bội chi ngân sách tăng vọt, và tình trạng bất ổn xuất hiện ngay từ khi nền kinh kế nhìn bề ngoài có vẻ còn hưng vượng.

                    Trước năm 2006 tổng đầu tư nhà nước lớn nhất không vượt quá 36 % GDP, năm 2007 tăng vọt lên 44%  và 2008 lên 47%. Vốn đầu tư tăng vọt kéo theo tăng trường tín dụng , năm 2006  : 21,4%, 2007: 38,7% và đó là  lực đẩy con tàu lạm phát tăng tốc .

                    Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng muốn hãm phanh con tàu lạm phát bằng biện pháp nâng dự trữ bắt buộc của ngân hàng và thắt chặt chi tiêu, nhưng hình như đó chưa phải là một liều thuốc đúng, hơn nữa do sức mạnh quyền lực bị hạn chế, bị các nhóm lợi ích chi phối, nên không có tác dụng, tỷ lệ lạm phát  từ  9,9 %  năm 2008 leo lên 12,3 % năm 2009, rồi 16,2% năm 2010,  17,5%  năm 2011 và 18,2%  mấy tháng  đầu năm 2012.

                    Lợi dụng đục nước béo cò, nhóm lợi ích tài chính ra tay đục khoét ngân hàng,  bẻ gãy  xương sống của nền kinh tế! Tiền từ ngân hàng nhà nước  tuồn cho ngân ngân hàng thương mại cổ phần, ngân hàng này chuyền tiền qua ngân hàng kia, tạo ra cái “đèn cù ngân hàng” loanh quanh “kinh doanh tiên ftệ”, ăn lãi suất chênh lệch. Lãi  suất huy động hạ cực thấp bóp chẹt dân, lãi suất cho vay lại tùy sự thỏa thuận. Những gói kích cầu hàng chục ngàn tỷ đống tiếp theo  trở thành miếng mồi béo bở cho các nhóm lợi ích. Những Nguyễn Đức Kiên, Trần Xuân Giá chưa phải là trùm của băng nhón tội phạm này, và Thống đốc Nguyễn Văn Bình không phải vô can khi để cho các băng nhóm thâu tóm ngân hàng!

                 Ngày 25-5 -2012, Thủ tướng ban hành Nghị định 24 , là cú đòn quyết định hạn chế lạm phát, ổn định thị trường vàng nói riêng,  giá cả nói chung, nhưng đó lại là một cú sốc gây  phản ứng trái chiều.

                   Bức tranh kinh tế Việt Nam tôi đã mô tả trong bài viết trước, nay chỉ xin ghi lại tấm biểu  đồ tăng trường kinh tế Việt Nam, tôi nghĩ đây cũng là  “tấm biểu đồ sụt giảm  uy tín  của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng”:  Năm 2002 : 7,08%; 2003: 7,34 %; 2004: 7,79 %; 2005: 8,44 %; 2006: 8,38 %; 2007: 8,23 %; 2008: 6,31 %; 2009: 5,32 %; 2010: 6,78 %; 2011: 5%  và năm 2012 chỉ còn 5,03 %.

                Nhưng sa sút về kinh tế, chưa hẳn  đã là nguyên nhân chính làm mọi người thất vọng về Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng. Sự thất vọng lớn hơn vế ông là những quyết định, lời nói và việc làm của ông không  nhất quán. Hâu fnhư việc gì, ở đâu ông vẫn cố gắng nói hay, nói cho lọt tai người khác, diễn đạt khúc chiết, hứa ngon hứa ngọt, nêu quyết tâm cao, việc gì cũng “quyết liệt”, nhưng nhiều vấn đề sau khi “quyết” là bị “liệt” luôn. Nói hay, làm dở, nói mạnh nhưng không làm là đặc điểm nổi bật của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã được dư luận đúc kết.

                 Ông nói phát huy quyền làm chủ rộng rãi, nhưng ông lại ký chỉ thị 37: “ Kiên quyết không để tư nhân hóa dưới mọi hính thức, không để bất kỳ tổ chức, cá nhân nào lợi dụng, chi phối báo chí phục vụ lợi ích riêng”. Ông lên án Trung Quốc chiếm biển đảo Việt Nam nhưng ngay sau đó lại đồng tình cho chính quyến thành phố Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh đàn áp và vu cáo người biểu tình là gây rối ! Ông nói như đinh đóng cột là không chống được tham nhũng sẽ từ chức ngay, nhưng khi thất bại,  thì không nói lại một lời với dân cho phải đạo, cho có trước có sau!

               Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng quá dễ dãi trong ban phát chức tước quyền hành cho ba người con của mình. Nhẽ ra với cương vị một người đứng đầu chính phủ ông phải biết tự kiềm chế cái tiểu tiết để giữ cái đại cục, như Khổng từ nói: “Đừng đừng để con dê béo che mất trái núi!”.

               Người ta đã nói đi nói lại lời trần tình của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tại kỳ họp Quốc hội, tôi cho đó là lúc ông nói thật nhất, bởi nếu không, ông sẽ có một cách nói khác.

                Tuy nhiên từ đó tôi nghĩ, nếu Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng rộng lượng với dân, với người khác, như  rộng lượng với bản thân, với vợ con, anh em nội ngoại của mình thì dù ông có là X, là Y gì đi nữa, ông vẫn dành được tình cảm của nhiều người.  Đáng tiếc việc hành xử của ông trong vụ án tiến sỹ Cù Huy Hà Vũ, và mới đây nhất, cho công bố bản kết luận của Thanh tra chính phủ về sai phạm đất đai của thành phố  Đà Nẵng, gây nhiều phản cảm. Hình như điều này ứng vào tính cách của người tuổi Kỷ Sửu, mà tôi đã trình bày ở trên: “Không nghe lời khuyên chân thành lại dễ xiêu lòng bời lời nịnh nọt, và dễ nổi nóng nên có khi phá hỏng hình ảnh của mình”! Hai nhiệm kỳ Đại hội IX và X Đảng đã gần như khoán trắng, giao quá nhiều quyền cho Chính phủ. Gần 20 năm giữ trọng trách như Phủ Chúa ở Ba Đình, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lúc đầu có những biểu hiện đem lại sự kỳ vọng không chỉ trong nước mà còn có cảm tình với một số chính khách trên thế giới. Nhưng từ năm 2012, ông đã làm cho cán bộ, đảng viên và nhân dân cả nước phải thất vọng.

Nhân ngày 22-12-2012 ông Ba Dũng đã xem vở “Lời thề thứ Chín”. Ba điều quan trọng nhất trong lời thề ấy là “Kính trọng dân, bảo vệ dân, giúp đỡ dân”, tôi hy vọng ông Ba Dũng không quên điều đó.