Biên kịch online-IV. Cấu trúc ba hồi- Bài 3
A. Đại cương về cấu trúc ba hồi.
B. Xây dựng hồi 1
C. Xây dựng hồi 2.
Hồi 2 là hồi phát triển vấn đề, nhân vật chính đương đầu với vấn đề và tuồng như bị vấn đề đánh bại hoặc sắp sửa đánh bại vấn đề. Hồi 2 là câu chuyện về hành trình gian nan của nhân vật chính để thực hiện câu hỏi trung tâm. Tác giả phải liên tục ném ra vật cản, để cho nhân vật chính đương đầu với vấn đề càng khó khăn bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu.
Hồi 2 rất dài, nhân vật chính và đối thủ liên tục xung đột và hòa hoãn. Có thể chia hồi 2 thành hai giai đoạn, tùy theo chuyển động của phim mà ta xác định nội dung mỗi giai đoạn. Nếu giai đoạn 1 nhân vật chính bị đối thủ tấn công đẩy anh ta suýt nữa bị thất bại thì giai đoạn 2 nhân vật chính tấn công đối thủ khiến đối thủ suýt thất bại. Hoặc đảo ngược lại nội dung của giai đoạn 1 và giai đoạn 2
Để tạo cho người xem hết lo lắng hồi hộp tới khấp khởi hy vọng cần tạo ra sự đi trên dây của nhân vật chính trong suốt hồi 2. Anh ta vừa bước thêm một bước và suýt ngã. May quá anh ta không ngã và bước thêm được một bước nữa và lại suýt ngã. Lại may quá anh ta không ngã và vừa bước thêm một bước nữa... cứ thế cho đến gần hết đường dây anh ta bị chao đảo kinh khủng, có cảm tưởng anh ta sắp ngã. Tình thế suýt ngã này là khủng hoảng 2 ở cuối hồi 2.
Có thể hiểu cuộc chiến đấu giữa nhân vật chính chia thành hai hiệp, hiệp 1 bất phân thắng bại dẫn đến Điểm hòa hoãn, hiệp 2 hoặc đối thủ dồn nhân vật chính đến chân tường, hoặc nhân vật chính dồn đối thủ đến chân tường, dẫn đến Khủng hoảng 2. Từ đây nhân vật chính chuyển hướng hành động một lần nữa, dẫn đến cao trào ở hồi 3.
1. Giai đoạn 1 Mở đầu giai đoạn 1 là Khủng hoảng 1. Nhân vật chính có bước ngoặt hành động khi chuyển sang hồi 2. Đối thủ xuất hiện và tấn công nhân vật chính, nhân vật chính ra sức chống đỡ. Nhiệm vụ của giai đoạn 1 cho thấy sức mạnh của đối thủ, gây cảm tưởng nhân vật chính khó lòng chống đỡ nỗi. Nhưng rồi nhân vật chính đã vùng lên, chẳng những cầm cự được mà còn hé lộ khả năng thắng lợi của anh ta. Giai đoạn 1 cũng như Giai đoạn 2 đều có Xung đột cục bộ và Điểm tình tiết nhưng mỗi giai đoạn chúng có tính chất khác nhau. Tạo ra sự khác nhau này nhằm kéo căng hành động chính, giúp cho nhân vật chính đi trên dây đã hấp dẫn lại càng hấp dẫn hơn.
+ Xung đột cục bộ
Những cuộc tấn công của đối thủ và chống đỡ của nhân vật chính tạo ra các xung đột cục bộ. Số lượng xung đột cục bộ nhiều hay ít tùy thuộc vào thể loại phim. Với phim hành động như phim Không lực 1 Hoa Kì thì cuộc chiến đấu giữa Ivan Korshunov và tổng thống James Marshall xảy ra liên tục, các lần ra đòn của Ivan Korshunov hay phản công của tổng thống James Marshall đều tạo ra các xung đột cục bộ. Với phim tâm lý như phim Xe đạp Bắc Kinh số xung đột cục bộ ít hơn, Quí và Kiên đối chọi nhau trực diện chỉ đôi ba lần, những khi cần chuyển hướng hành động của nhân vật chính tác giả mới để xảy ra xung đột cục bộ.
Với phim tâm lý, bên cạnh xung đột bên ngoài còn có xung đột nội tại của cả hai phía nhân vật chính và đối thủ nên xung đột cục bộ ( xung đột bên ngoài) được bố trí thời lượng vừa đủ để không lấn át xung đột nội tại. Ta thấy ở phim Xe đạp Bắc Kinh, quá trình tìm xe đạp Quý có nhiều tâm trạng về sự bất lực và yếm thế của những thanh niên từ quê ra thành phố. Đối thủ của Quý là Kiên cũng vậy, mặc cảm con nhà nghèo luôn dày vò anh ở xung quanh việc tranh giành chiếc xe đạp với Quý có thời lượng còn nhiều hơn các màn xung đột giữa anh và Quý.
+ Điểm tình tiết 1
Ngay từ đầu hồi 2 nhân vật chính gặp khủng hoảng, người xem thấy nguy cơ thất bại của nhân vật chính rất cao. Sự tấn công của đối thủ và sự chống đỡ của nhân vật chính qua các xung đột cục bộ dần dà nhân vật chính lấy lại được thế chủ động. Điểm tình tiết 1 cho thấy nhân vật chính không chịu thất bại ngay, hơn thế nữa anh ta có thể thắng lợi nếu kiên trì chiến đấu và gặp may mắn. Ở phim Không lực 1 Hoa Kì, sau khi tổng thống James Marshall lọt vào được phòng phi hành đoàn bị giam giữ và thực hiện kế hoạch giải thoát phi hành đoàn bằng nhảy dù, người xem khấp khởi hy vọng tổng thống sẽ làm chủ được tình hình, tiến lên dẹp bỏ được đám không tặc. Đây là điểm tình tiết 1 của phim Không lực 1 Hoa kì. Điểm tình tiết 1 của phim Xe đạp Bắc Kinh là khi Quý chỉ cho bố Kiên kí hiệu của anh trên khung xe và được bố Kiên thừa nhận. Quý lấy xe đạp đi trước mặt Kiên khiến đối thủ của anh gào khóc thảm thiết. Tới đây ai cũng chắc mẩm chiếc xe đạp sẽ thuộc về Quý. Nhưng không. Cuộc chiến đấu vẫn còn tiếp diễn. Điểm tình tiết 1 không phải kết thúc thắng lợi của nhân vật chính, nó chỉ hé lộ khả năng thắng lợi của nhân vật chính mà thôi.
Có thể hình dung hành động chính của giai đoạn 1 diễn ra 3 bước như sau:
1.1. Sau Khủng hoảng 1, nhân vật chính không thể sống như cũ, anh ta chuyển hướng hành động sang Bước ngoặt 1.
1.2. Các Xung đột cục bộ lúc đầu cho thấy sức mạnh của đối thủ, sau đó dần dần cho thấy sự trỗi dậy của nhân vật chính, đến Điểm tình tiết 1 thì hé lộ khả năng thắng lợi của nhân vật chính.
1.3. Tiếp sau Điểm tình tiết 1 là các Xung đột cục bộ cho thấy nhân vật chính mạnh dần lên tới mức cân bằng sức mạnh với đối thủ. Tới đây ta có Điểm hòa hoãn, tức điểm trung gian giữa hai giai đoạn.
+ Điểm hòa hoãn
Từ Điểm tình tiết 1 có thêm vài xung đột cục bộ nữa mới hết giai đoạn 1. Tới đây tới điểm trung gian gọi là Điểm hòa hoãn, nhân vật chính và đối thủ tạm thời hòa hoãn. Đây không phải thời điểm nhân vật chính và đối thủ bắt tay hòa nhau. Khi đối thủ và nhân vật chính chưa có phương sách gì để đè bẹp đối phương, hai bên bèn đình chỉ tấn công, lùi vào tìm kế sách. Điểm hòa hoãn không phải là sự nghỉ giải lao giữa hai trận đấu, nó là sự yên ắng trước cơn bão, điểm hòa hoãn chính là mắt bão.
Với phim Không lực 1 Hoa Kì, khi bọn không tặc chấp nhận cho máy bay hạ độ cao để tiếp xăng, trong vài phút hai bên không ai làm gì nhưng trong sự im lặng đó cả cả tổng thống James Marshall và không tặc Ivan Korshunov đều biết rằng sau tiếp xăng đối phương sẽ có thuận lợi gì và họ sẽ hành động ra sau. Kết quả sau điểm hòa hoãn, xung đột của họ dữ dội hơn, khóc liệt hơn. Với phim Xe đạp Bắc Kinh, điểm hòa hoãn khi Kiên và Quý chấp thuận dùng chung chiếc xe đạp, tuy nhiên cả hai đều biết thừa đây chỉ là cuộc thỏa hiệp tạm thời, chưa biết lúc nào sóng gió sẽ nổi lên.
Bằng việc kết thúc xung đột cục bộ này, mở ra xung đột cục bộ khác, bạn hãy nhồi cho điểm hòa hoãn sự nóng bức cần thiết, sao cho khán giả ngồi không yên trước Điểm hòa hoãn này. Nếu bạn cho người xem nghỉ ngơi tại Điểm hòa hoãn, kể như bạn đã thất bại.
Tiếp theo câu chuyện Ngày xửa ngày xưa, giai đoạn 1 của hồi hai được kể lại như sau:
Bà già bỏ chạy ra khỏi làng vừa lúc bọn cướp về làng. (Xung đột cục bộ) Bọn cướp đuổi theo bà, chúng chạy đường tắt, bất ngờ chặn đứng bà. (Xung đột cục bộ) Bà già bỏ chạy tháo lui. Bọn cướp đuổi theo. Chúng ở trên mỏm núi ném dây trúng bà và kéo bà.( Xung đột cục bộ) Đang bị kéo trượt lên bỗng bà già túm được một con dao cùn, bà hối hả cắt dây. Dây đứt bà rơi xuống khe (Điểm tình tiết 1). Bà già chui vào một hang đá. Bọn cướp xuống khe tìm không thấy.( Xung đột cục bộ) Một người đàn giống bà già đi đằng xa, chúng đuổi theo, không phải, chúng đã nhầm( Xung đột cục bộ) bọn cướp mất phương hướng, chúng điên cuồng lùng sục khắp nơi vẫn không tìm thấy. ( Điểm hòa hoãn).
2. Giai đoạn 2
Giai đoạn 2 bắt đầu từ Điểm hòa hoãn đến hết hồi 2, tức Khủng hoảng 2. Hành động nhân vật chính diễn ra như giai đoạn 1 nhưng theo chiều ngược lại, nếu không ngược chiều thì cường độ và nội dung các xung đột cục bộ cũng khác với giai đoạn 1. Ở giai đoạn 1 ta cho thấy nhân vật chính đang mạnh dần lên đạt đến độ cân bằng với đối thủ, thậm chí còn cho thấy khả năng chiến thắng của nhân vật chính là rất cao. Sang giai đoạn 2, tùy vào cái kết phim là happ end, bi hay lửng để ta điều chỉnh hướng và cường độ hành động của nhân vật chính cho phù hợp, theo lối nói nôm na là tưởng thế này hóa ra thế khác, như sau:
+Nếu là cái kết bi hay lửng thì Khủng hoảng 2 ở cuối hồi 2 cho thấy đối thủ bị dồn đến chân tường, tức thắng lợi của nhân vật chính ở trong tầm tay. Khi đó ta điều chỉnh xung đột cục bộ xảy ra từ Điểm hòa hoãn tới Điểm tình thế 2 là cuộc tấn công của đối thủ diễn ra mạnh mẽ, liên tục. Cho tới Điểm tình tiết 2 dường như đối thủ đang ở thế thượng phong. Từ Điểm tình thế 2 tới khủng hoảng 2, xung đột cục bộ theo chiều ngược lại, nhân vật chính lấy lại được sức mạnh, tấn công đối thủ, dồn đối thủ tới chân tường ở điểm Khủng hoảng 2, gây cho khán giả sự khấp khởi hy vọng để tới hồi kết lại đau buồn xót xa.
Phim Xe đạp Bắc Kinh, với cái kết lửng ta thấy sau điểm hòa hoãn ( Quý và Kiên thỏa hiệp dùng chung xe), Quý dường như chẳng gặp khó khăn gì nữa, trong khi đó đối thủ của Quý là Kiên lại lâm hết rắc rối này tới rắc rối khác. Kiên đã gặp rắc rối với cô bạn gái, anh đã mắc sai lầm đuổi bạn gái đi khi cô ta muốn chia sẻ với anh về chiếc xe đạp bị mất. Cô bạn gái “rơi” vào tay một gã bụi đời “ga lăng” hơn, chịu chơi hơn. Chính anh ta đã buộc Kiên ra đòn trả hận, cú đập đầu cục gạch vào gáy gã bụi đời cũng là đập tan mối tình của Kiên với cô bạn gái. Tới đây Kiên thấy chiếc xe đạp không còn là vật trang sức cho anh đối với cô bạn gái nữa, anh đã trả hẳn xe đạp cho Quý. Điểm Khủng hoảng 2 cho thấy Kiên bị dồn tới chân tường, anh vừa mất bạn gái vừa mất xe. Chiếc xe đạp bỗng dưng quay về với Quý. Nhân vật chính đã cầm chắc thắng lợi trong tay.
+ Nếu là cái kết happy end thì nhân vật chính bị dồn đến chân tường ở điểm Khủng hoảng 2- cuối hồi 2. Hành động của nhân vật chính từ Điểm hòa hoãn tới Điểm tình thế 2 phải ngược lại cả cường độ cả chiều hướng. Nhân vật chính sau Điểm hòa hoãn đã ra đòn đẩy đối thủ rơi vào thế bị động. Điểm tình thế 2 lúc này cho thấy nhân vật chính ở thế thượng phong. Sau Điểm tình tiết 2 đối thủ bỗng quật trở lại, do sơ hở hoặc do đối thủ quá mạnh mà mà nhân vật chính bị dồn tới chân tường ở Điểm khủng hoảng 2, gây cho khán giả nỗi lo lắng bi quan để tới hồi kết lại vui mừng sung sướng.
Phim Không lực 1 Hoa kì, cái kết happyend với thắng lợi hoàn toàn của Tổng thống James Marshall, thì, sau điểm hòa hoãn ( đình chiến cho máy bay tiếp xăng, tổng thống James Marshall và phi hành đoàn đã tổ chức thành công cho hầu hết mọi người nhảy dù khỏi máy bay. Tại Điểm tình tiết 2 khi còn lại tổng thống và vài trợ lý, người xem có cảm tưởng thế là mọi chuyện đã xong, Tổng thống James Marshall trước sau cũng dành thắng lợi. Không ngờ tên không tặc Ivan Korshunov quật trở lại, hắn ra đòn liên tục dồn Tổng thống James Marshall vào thế bí, đòn cuối cùng hắn chĩa súng vào con gái Tổng thống ra lệnh Tổng thống gọi điện xuống mặt đất thả tướng Radek, nếu không hắn sẽ giết cô con gái. Và Tổng thống James Marshall buộc phải chấp nhận điều mà trước đó ông sẵn sàng đổi cả tính mạng của ông để bác bỏ yêu cầu của hắn. Cùng với thất bại khủng khiếp trên, dưới mặt đất phó tổng thống bị ép kí vào thông báo của chính phủ Mỹ loại bỏ ông ra khỏi vai trò tổng thống ( nhằm giải quyết khủng hoảng cho nước Mỹ và cứu lấy phi hành đoàn). Rõ ràng nhân vật chính của chúng ta, Tổng thống James Marshall, bị dồn tới chân tường, ông không còn đường lùi nữa.
Như vậy, tùy thuộc vào cái kết mà hành động của nhân vật chính trong giai đoạn xảy ra theo chiều hướng nào. Biết trước nhân vật chính sẽ giành thắng lợi hoàn toàn bạn phải điều chỉnh giai đoạn 2 sao cho anh ta tới đích càng khó khăn bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. Tới khi nào khán giả lo lắng vào hoang mang nhất là khi đó bạn đã thành công.
Ta tiếp tục câu chuyện Ngày xửa ngày xưa với giai đoạn 2 của hồi 2, lưu ý chuyện này có cái kết happyend:
Trong hang, bà già gặp hổ cái đang đẻ, bà giúp đỡ hổ mẹ tròn con vuông. Bọn cướp quay trở lại, bà núp dưới bụng hổ. (Xung đột cục bộ) Bọn cướp vào hang thấy hổ, chúng bỏ chạy, hổ cái đuổi theo. (Xung đột cục bộ) Tên thủ lĩnh suýt nữa bị hổ xé xác. (Điểm tình tiết 2) Bằng một mẹo, thủ lĩnh bọn cướp tìm cách dụ hổ ra khỏi hang và bao vây nó. Hổ bỏ chạy được nhưng bị thương nặng.( Xung đột cục bộ) Bà già ra khỏi cửa hang phía sau, đinh ninh mình đã thoát thì bọn cướp bao vây tứ phía, bắt bà (Khủng hoảng 2)
Còn nữa...
Bài tập 12: Từ chuyện phim của bạn, hãy nêu tóm tắt nội dung giai đoạn 1 và giai đoạn 2 của hồi 2. Trong đó nêu rõ nội dung Điểm tình tiết 1, Điểm hòa hoãn, Điểm tình tiết 2, khủng hoảng 2
Hướng dẫn làm bài tập:
+Chúng ta đã xây dựng xong cấu trúc hồi 1, bài tập 12 tiếp tục giúp các bạn xây dựng cấu trúc hồi 2. Câu hỏi để giúp bạn biết cần phải làm những gì trong việc xây dựng cấu trúc cho hồi 2, vì vậy việc của bạn không phải là trả lời cho xong chuyện mà cố gắng trình bày hết nội dung cấu trúc hồi 2 theo hướng dẫn của câu hỏi.
+Như các bài tập khác, các bạn chỉ cần nêu tóm tắt nội dung, chỉ ra những điểm mấu chốt, tuyệt đối không tạo cảnh dựng hình.
Dưới đây là bài tập mẫu- các bạn chú ý cả font chữ, in nghiêng, cạp đậm, cách quãng:
Cấu trúc Hồi 2- Phim Không lực 1 hoa kỳ- Của. Bọ Lập, Lần:.... 1.
Giai đoạn 1:
Sự tấn công ồ ạt của không tặc,làm chủ hoàn toàn chuyên cơ 1, chúng ra điều kiện cho mặt đất thả tướng Radek, nếu không chúng sẽ lần lượt giết các nhân viên phi hành đoàn của Tổng thổng. Mặt đất không chấp nhận điều kiện của bọn khủng bố, chúng bắt đầu giết người của phi hành đoàn và tuyên bố từ 1 giờ giết môt người tới nửa giờ giết một người. Tình hình vô cùng căng thẳng.
Tổng thống James Marshall thoát được, không bị bắt. Ông tìm cách liên lạc với mặt đất để hỏi chuyện gì đã xảy ra và được biết bọn khủng bố bắt ông để đổi lấy tướng Radek đang bị giam giữ. Tổng thống ra lệnh Chính phủ Mỹ không được chấp thuận điều kiện của bọn khủng bố. Ông đã lẻn vào khoang máy để tháo bớt xăng Không lực hoa kì, buộc khủng bố phải chấp thuận điều kiện muốn được tiếp xăng thì không được sát hại thêm ai nữa. Đồng thời ông lên kế hoạch tổ chức cho phi hành đoàn của ông nhảy dù ra khỏi chuyên cơ. Cuộc nhảy dù của phi hành đoàn Tổng thống ra khỏi chuyên cơ đã thành công.
+ Điểm tình tiết 1: Tổng thống James Marshall lọt vào được phòng phi hành đoàn bị giam giữ và thực hiện kế hoạch giải thoát phi hành đoàn bằng nhảy dù, người xem khấp khởi hy vọng tổng thống sẽ làm chủ được tình hình, tiến lên dẹp bỏ được đám không tặc.
+ Điểm hòa hoãn: Bọn không tặc chấp nhận cho máy bay hạ độ cao để tiếp xăng với điều kiện không sát hại thêm ai nữa. Lợi dụng việc hạ độ chuyên, phi hành đoàn của Tổng thổng nhảy dù thành công ra khỏi chuyên cơ.
2. Giai đoạn 2: Sau khi biết phi hành đoàn Tổng thống đã nhảy dù thành công, và biết Tổng thống hãy còn trên máy bay, không tặc Ivan Korshunov lồng lộn hơn. Chúng không chế vợ con tổng thống, buộc tổng thống phải ra mặt.
Một cuộc tấn công bọn khủng bố, trợ lý đắc lực của tổng thống bị chết, tổng thống bị bắt. Trong khi đó dưới mặt đất Nhà trắng có chủ trương bãi chức Tổng thống để cứu vãn tình thế. Một khi James Marshall không còn tổng thống nữa thì bọn khủng bố sẽ không còn gì để ra điều kiện. Phó tổng thống buộc phải kí vào kiến nghị bãi chức tổng thống của Nhà trắng.
Sau khi dí súng vào tổng thống để ra điều kiện thả tướng Radek bị thất bại- Tổng thống thà chết không chấp nhận điều kiện đó, tên không tặc Ivan Korshunov chĩa súng vào con gái Tổng thống ra lệnh Tổng thống gọi điện xuống mặt đất thả tướng Radek, nếu không hắn sẽ giết cô con gái. Tổng thống James Marshall buộc phải chấp nhận, tướng Radek được thả.
+ Điểm tình tiết 2: Phó tổng thống chấp nhận kí vào nghị quyết bãi nhiệm Tổng thổng + Khủng hoảng 2: Tổng thống James Marshall buộc phải chấp nhận điều kiện của không tặc Ivan Korshunov để đổi lấy tính mạng con gái.
Hạn cuối nộp bài: Sáng thứ 2 tuần sau (29/8)
