Biên kịch online- Trả bài tập số 3 & 4
Các bài trả bài tập là các bài giảng phụ thêm, nó đào sâu và mở rộng lý thuyết, đặc biệt nó chỉ ra bài tập bạn đã làm sai đúng chỗ nào. Biên kịch online là lớp biên kịch thực hành, nếu bạn không nghiêm túc làm bài tập và đọc kĩ lưỡng các bài trả bài tập thì bạn chỉ mới tham gia một nửa lớp này thôi. Nghề biên kịch kị nhất sự hời hợt và hấp tấp, cẩn thận và kĩ lưỡng luôn là yêu cầu đầu tiên và trên hết đối với nhà biên kịch. Xin thưa trước với các bạn đôi lời như vậy.
Đề bài: Hãy cho thấy một em bé đang lạc nhà.
Đây là bài tập rèn luyện kĩ năng dùng ngôn ngữ điện ảnh. Từ đây cho đến hết khóa học ngoài các bài tập khác tuần nào ta cũng làm loại bài tập Cho thấy này. Bài tập này rất quan trọng, nó giúp ta nhạy bén trong việc tạo hình. Các bạn cần kiên trì rèn luyện kĩ năng này, đừng nản. Nếu không có thói quen tư duy hình để thành thục kĩ năng tạo hình bạn sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong khi hành nghề. Nếu bạn không có kĩ năng tạo hình thì dù thông minh hiểu biết hơn người, dù có thiên kinh vạn quyển, dù có tài dựng chuyện hơn người bạn vẫn thuộc loại yếu kém với tư cách nhà biên kịch. Dù rất nhiều khó nhọc, nhất là giai đoạn đầu, các bạn hãy kiên trì dùng hình để cho thấy. Tuyệt đối không được dùng văn để kể chuyện. Đừng nghĩ mình chỉ là nhà biên kịch, không phải đạo diễn nên không cần lắm loại bài tập này. Những gì bạn đang rèn tập lắm khi không dùng khi viết kịch bản nhưng có được tư duy hình bạn mới thực sự vào nghề biên kịch.
Đây là một bài tập khó. Cho thấy lạc nhà khó hơn rất nhiều cho thấy lạc đường hay lạc mẹ. Nhiều bạn còn không cho thấy được sự lạc, không rõ em bé có lạc hay không, lạc mẹ hay lạc nhà. Các bạn cho thấy đứa bé khóc, đói, chạy đi chạy lại- những dấu hiệu dễ thấy nhất của sự lạc (chưa tính đến lạc nhà). Nhưng đó không chỉ là dấu hiệu của sự lạc. Đuổi bắt, tìm ăn, bỏ trốn cũng có những dấu hiệu tương tự. Muốn tìm dấu hiệu của sự lạc bạn phải bắt đầu từ định nghĩa lạc là tìm không ra. Tìm không ra đường là lạc đường, tìm không ra nhà là lạc nhà. Vậy thôi. Chỉ cần hiểu vậy là bạn làm được bài.
Những đề bài dạng này chỉ yêu cầu bạn cho thấy một sự việc gì đó đang xảy ra không cần bạn kể một chuyện cho có đầu có đuôi. Vì sao tôi tô đậm chữ đang? Vì điện ảnh là cho thấy cái đang xảy ra. Tất cả những gì không xảy ra trước mắt đều không thuộc về điện ảnh. Những hồi ức, phục hiện hay tưởng tượng, giấc mơ trong phim cũng là cho thấy cái đang xảy ra ở quá khứ và tương lai ( chứ không phải đã cho thấy, sẽ cho thấy). Vấn đề là bạn phải cho thấy trong cái đang xảy ra ấy có chứa đựng cái đã và sẽ xảy ra. Đây chính là việc khó nhất của bài tập số 3.
Trước hết bạn phải cho thấy em bé đang tìm không ra nhà. Vậy bạn hãy tìm kiếm tất cả những hình và chi tiết hình để cho thấy em bé đang tìm không ra nhà. Bây giờ bạn cần huy động vốn sống của bạn để hình dung ra ba điểm sau:1. Thái độ em bé khi không tìm ra nhà. 2. Hành vi của em bé khi không tìm ra nhà. 3. Bối cảnh nào dễ cho thấy em bé đang không tìm ra nhà nhất. Trả lời được ba câu hỏi ấy là bạn đã làm đạt yêu cầu.
Dù đề bài không yêu cầu nhưng bạn cũng hiểu không nên mất công cho thấy một em bé không tìm ra nhà mà chỉ chút nữa thôi nó sẽ thấy nhà của nó hoặc sẽ có người sẽ chỉ cho nó, đem nó về nhà. Hãy cho thấy sự lạc nhà của em bé là rất đáng quan tâm, một mối lo lắng, và cao hơn là một bi kịch. Để cho thấy điều đó bạn phải cho thấy em bé đã lạc nhà lâu rồi và có nguy cơ sẽ không tìm ra nhà. Tức cái đang phải chứa cái đã và cái sẽ. Đây mới là điểm khó. Bạn có thể dùng thoại để thay thế việc cho thấy đã và sẽ, và khi viết kịch bản bạn thường dùng thoại để thay thế nhưng trong khi rèn tập kĩ năng bạn hãy quên thoại đi, coi như không có nó trên đời. Hãy xem lại phim câm đầu thế kỷ 20, nhất là loạt phim của Charlie Chaplin. Chúng giúp bạn rất nhiều trong giai đoạn đầu học biên kịch.
Để cho thấy em bé mới lạc hay lạc lâu rồi bạn phải hết sức chú ý tới trang phục (Cái áo mặc lâu khác với cái áo mới mặc, cái áo đi nhiều khác với cái áo ngồi một chỗ) sau đó quan sát thật kĩ thái độ và hành vi của em bé (khóc của em bé lạc lâu sẽ khác khóc mới lạc). Cuối cùng bạn cần cầu viện đến thời gian và bối cảnh. Thời gian là sáng tối, bối cảnh là nắng mưa, gió bụi, cây cối, con đường, lối ngõ…. và sự biến đổi các không gian mà em bé đi tới. Đôi khi chỉ dùng đến hình ảnh cái mầm cây, chiếc lá rụng người ta cũng cho thấy được cái đã xảy ra. Và cái đã xảy ra thường dùng để cho thấy tương lai- cái sẽ xảy ra. Bạn càng cho thấy em bé đã lạc lâu bao nhiêu thì càng cho thấy em bé sẽ có nguy cơ không tìm ra được nhà bấy nhiêu.
Để cho thấy một em bé đã lạc lâu ngày tốt nhất bạn nên bắt đầu cho thấy buổi sáng trên vỉa hè, em bé vừa ngủ dậy ở đó. Với một em bé lạc lâu ngày tất yếu có sự dự trữ thức ăn. Bạn hãy cho thấy cái túi nilon đựng bánh mì vụn của nó. Và em bé lạc lâu ngày sẽ không còn khóc lóc chạy đi chạy lại nữa. Nó sẽ bắt đầu buổi sáng bằng việc ăn bánh mì vụn một cách dè sẻn, vừa ăn vừa ngẫm nghĩ. Sau đó nó bắt đầu hành trình của nó. Hãy cho thấy những góc đường đến và đi của em bé là có tính toán. Cuối cùng bạn cho thấy em bé đứng dựa cột điện, tuyệt vọng nhìn phố phường. Bây giờ bạn mới cho thấy nước mắt của cháu bé và trời đêm dần nhấn chìm em bé trong bóng tối.
Từng bước cho thấy như vậy bạn cần tính toán kĩ lưỡng nên cho thấy hình nào, chi tiết nào là đặc địa nhất. Bạn không nên cho thấy cái người ta vẫn thấy. Hãy tìm những ảnh mới lạ, độc đáo ít ai thấy. Khi buộc phải cho thấy cái hằng thấy thì bạn nên tìm một góc nhìn để lạ hóa cái hằng thấy.
Các bạn Phan Ngọc Kim Anh, Nguyễn Văn Thủy, Ngọc Nga, trần Thùy Linh, Kim Oanh, My YLang, Kiều Oanh, Ngô Hải, Huỳnh Kim Tuyến, Phan Thị Ngọc Ánh, Diệp Chi Viên Viên, Nguyễn Lê Quân làm tương đối tốt. Chưa có bạn nào hoàn hảo nhưng việc các bạn biết dùng ngôn ngữ điện ảnh để cho thấy là mừng lắm rồi. Dưới đây là hai bài ví dụ.
Bài của bạn Ngọc Nga
Bé Bi chạy đuổi theo xe bán kem. Người đàn ông đạp xe kem đi rất nhanh. Chiếc xe phát ra tiếng nhạc thật vui tai. Xe kem chạy xa dần bé Bi và biến mất ở một khúc quanh. Bé Bi vừa chạy vừa thở mạnh. Khi không nhìn thấy xe kem nữa, em đứng sững một lúc, rồi nhìn xung quanh và òa khóc. Bé Bi quay ngược lại rồi chạy thật nhanh, vừa chạy vừa nhìn trái nhìn phải những ngôi nhà ở hai bên liên tục. Em vẫn không ngừng khóc.
Chiếc dép bên phải của bé Bi bỗng nhiên đứt quai. Em tụt luôn hai chiếc dép ôm vào ngực rồi tiếp tục chạy, mắt vẫn nhìn hai bên liên tục. Thấy căn nhà có chiếc cổng màu xanh và giàn hoa giấy đằng xa, em nhảy cẫng lên mừng rỡ rồi tăng tốc độ chạy nhanh hơn nữa. Đến trước ngôi nhà, em đứng lại nhìn vào, hoang mang, rồi lắc đầu, khóc to hơn rồi lại ôm đôi dép chạy tiếp.
Bài của bạn Phan Thị Ngọc Ánh
Đứa trẻ đứng trên vỉa hè đưa mắt nhìn vào dòng xe cộ tấp nập trước mặt, rồi nó quay sang phải, sang trái, quay lại phía sau rồi quay lên phía trước. Nó bước vài bước về phía tay trái rồi dừng lại. Nó lại quay nhìn tứ phía. Mắt nó hơi cụp xuống, đôi môi bé xíu vẩu ra một chút. Đôi tay nhỏ ôm lấy thân hình. Nó đứng như thế một lúc lâu rồi lại đi về phía trái chừng mươi bước rồi dừng lại. Nó nhìn dao dác vào ngôi nhà, đôi mày nhíu lại rồi lại giãn ra. Nó lắc đầu ngoay ngoáy. Mặt nó bắt đầu trắng bệch, hai mắt ươn ướt và cái môi nhỏ vẩu ra nhiều hơn. Nhưng rồi nó lại đi thêm chừng mươi bước nữa. Lần này nó đứng nhìn rất lâu vào căn nhà đối diện bên kia đường. Căn nhà màu trắng có cái cổng xanh, cao hai tầng. Nó đưa tay quệt hai mắt, mặt hồng hào trở lại. Nó bước xuống đường nơi vạch trắng, nhìn hai phía của dòng xe đang chạy đến, ngay khi tín hiệu đèn đỏ được bật lên nó chạy ù một mạch sang bên kia đường và đứng trước cánh cổng xanh của ngôi nhà. Nó thở hổn hển, đưa tay quệt mồ hôi trên mặt. Nhưng bất thình lình nó mím chặt môi, mắt bắt đầu đỏ hoe, cái ngực nhỏ run lên và nó òa lên khóc nức nở. hai tay nó lúc này đã buông thõng xuống, và cái miệng thì mở to hình chữ o. Thỉnh thoảng cái ngực nhỏ run lên bần bật và cái mũi hít hơi liên tục. Nước mắt và nước mũi chảy đầy mặt nó. Nó vừa khóc vừa nấc vừa nói trong nghẹn ngào" "không phải nhà...không phải nhà".
Bài tập số 4
Bạn hãy trình bày ý tưởng một bộ phim mà bạn ưa thích và cho biết vì sao đó là ý tưởng hay.
Mục đích bài tập này để các bạn nắm chắc hơn thế nào là một ý tưởng hay và bước đầu làm ý tưởng. Thực ra đây là việc thường xuyên để nâng cao nghiệp vụ của nhà biên kịch. Khi xem xong một bộ phim, ta cần tạo thói quen rút ra ý tưởng phim để xem ý tưởng đó hay dở thế nào. Rút ra được đúng ý tưởng các phim đã xem sẽ giúp bạn khả năng nhạy bén khi tạo ra ý tưởng phim của mình.
Rất tiếc nhiều bạn nhầm ý tưởng với ý nghĩa của bộ phim, nhiều bạn khác nhầm ý tưởng với tóm tắt nội dung. Thậm chí có bạn cho ý tưởng là một cái gì đó rất đại khái của phim. Vì ý tưởng trả lời câu hỏi Ai? Ở đâu? Chuyện gì xảy ra? nên ý nghĩa ( hay tư tưởng) của bộ phim không phải là ý tưởng. Nói ý tưởng là một tóm lược câu chuyện làm nhiều người hiểu đó là tóm tắt nội dung. Có thể hiểu tóm lược gần với đại ý ta vẫn học thời phổ thông, nó chứa đựng điểm mấu chốt nhất chuyện phim, để từ đó thấy được bóng dáng của một bộ phim.
Bạn cần phải nhớ ý tưởng rất quan trọng, ý tưởng hay thì phim hay. Và có được một ý tưởng hay mới được nhà sản xuất đặt hàng. Cho nên làm ý tưởng không chỉ vạch ra cho mình đường hướng của bộ phim mà phải viết thế nào để thuyết phục được nhà sản xuất. Vấn đề là phải tóm lược thế nào để gói gọn cả câu chuyện nhiều nhất là 5 câu, qua đó cho người ta thấy chìa khóa của câu chuyện. Thông qua chìa khóa này người ta thấy ngay sự khác thường thú vị câu chuyện mà bạn muốn kể. Khi đã có câu chuyện rồi bạn phải tính xem chìa khóa của câu chuyện là gì, từ đó dựng nên được ý tưởng. Tìm chìa khóa của bộ phim là tìm điểm mấu chốt từ đó bùng nổ tấn kịch, và bùng nổ luôn những gì hay nhất, hấp dẫn nhất. Bài tập số 4 giúp các rèn luyện kĩ năng tạo dựng ý tưởng khi bạn đã có câu chuyện và nhân vật.
Có ba sai lầm phổ biến nhất.
Một là, nhầm ý tưởng với ý nghĩa phim. Ý tưởng phim Lord of the Rings (đạo diễn Ralph Bakshi): Lord of the Rings là phim giả tưởng. Lấy bối cảnh vùng Middle-earth, bộ phim kể về cuộc hành trình tiêu diệt Chiếc nhẫn quyền lực của một người Hobbit tên là Frodo Baggins. Số phận của Middle-earth nằm trong tay Frodo và tám người bạn trong Hiệp hội bảo vệ nhẫn trong chuyến đi tới núi Doom ở Mordo, nơi duy nhất có thể phá huỷ chiếc nhẫn One Ring của Chúa tể bóng tối Sauron. Nhiều bạn đã “ý nghĩa hóa” bộ phim bằng ý tưởng sau: “Một chiếc nhẫn chúa tể đứng trên tất cả đại diện cho lòng tham tột cùng và cái ác trên thế giới. Cuộc chiến lớn lao xoay quanh chiếc nhẫn ấy là cuộc chiến giữa cái thiện và cái ác; mà nó cũng chính là cuộc chiến mạnh mẽ bên trong chính bản thân mỗi con người chúng ta. Không đúng. Đó là ý nghĩa của phim Lord of the Rings.” Đây không phải ý tưởng dùng để làm phim, nó là chủ đề tưởng ta vẫn xuýt xoa khi rời khỏi rạp phim.
Hai là, nhầm ý tưởng tóm lược đại khái Ý tưởng phim 500 Days of Summer ( Đạo diễn Marc Webb): Mối tình của một cô gái xinh không còn tin vào tình yêu, với cô tình yêu đích thực không tồn tại với một chàng trai hiền lành, dễ mến, luôn tin vào định mệnh, duyên số diễn ra 500 ngày với bao nhiêu biến cố và kết thúc bất ngờ như một giấc mơ. Nhiều bạn không để ý đến chìa khóa của bộ phim là “Mối tình của một cô gái xinh không còn tin vào tình yêu, với cô tình yêu đích thực không tồn tại” đã nêu ý tưởng rất đại khái: “câu chuyện tình yêu tươi sáng của chàng trai làm nghề viết thiệp chúc mừng với một cô gái tên Summer khi cô chuyển tới công ty của chàng.” Ý tưởng như cái chép miệng khi có ai hỏi “phim thế nào?”
Ba là, nhầm ý tưởng với tóm tắt nội dung. Sám hối là một phim cực hay của Liên Xô (đạo diễn Tengiz Abuladze, người Gruzia,) được giải Can từ năm 1984. Ý tưởng của phim: Câu chuyện kể về một gia đình Nga bị tan nát bởi chứng say mê quyền lực dưới chế độ cực quyền, quan liêu và đạo đức giả. Ý tưởng đó thu hút không chỉ nhà sản xuất, khán giả mà cả ban giám khảo khó tính như giám khảo giải Can. Có bạn thay vì tóm lược đã tóm tắt nội dung phim:. “Câu chuyện kể về một gia đình Nga bình thường bị tan nát với một hành vi bình thường: Đóng cửa sổ, không tung hô khi lãnh đạo mới lên chức diễu hành trên phố. Ông bố bị vu làm gián điệp, bị bắt và tra tấn đến chết. Người vợ và cô con gái phiêu bạt khắp nơi. Nhiều năm trôi qua, người lãnh đạo ấy chết. Nhưng cứ sáng sớm, xác ông ta lại bị lôi về, ngồi trước cửa nhà. Người ta đã theo dõi và bắt cô con gái của họa sĩ bị vu oan ngày nào. Cô ấy nói người lãnh đạo không xứng đáng được nằm chung với những người đã chết.” Nếu bạn biết được chìa khóa của phim là “chứng say mê quyền lực dưới chế độ cực quyền, quan liêu và đạo đức giả” bạn sẽ có một ý tưởng đơn giản biết bao nhiêu.
Nhiều bạn làm ý tưởng rất tốt, nhưng khi trả lời câu hỏi vế sau thì đa số các bạn đã nhầm khi cho thấy cái hay của phim chứ không phải cái hay của ý tưởng. Có lẽ đề bài thiếu rõ ràng chăng? Nếu tôi đưa ra một ý tưởng hay ( ý tưởng chưa làm phim) và yêu cầu các bạn cho biết vì sao ý tưởng đó hay thì sẽ không có nhầm lẫn như bạn nói, vì đã có phim nào đâu để bạn nhầm lẫn giữa ý tưởng hay và phim hay. Vì bạn chọn trước một phim hay rồi rút ra ý tưởng của phim đó, sau đó bạn phải nói vì sao ý tưởng mà bạn vừa rút ra là hay. Và vì bạn chưa nắm chắc sự khác nhau giữa cái hay của ý tưởng và cái hay của phim nên có sự nhầm lẫn đó. Sự khác nhau giữa phim hay và ý tưởng hay ở một điểm duy nhất là hai chữ cho thấy ( hay báo trước). Một đằng là phim hay, một đằng là cho thấy ( hay báo trước) cái hay của phim tương lai. Theo đó khi mới chỉ có ý tưởng người ta phải căn cứ những đặc điểm của một ý tưởng hay để xem ý tưởng đó có hay không, hay ở những điểm nào. Ví dụ khi mới có ý tưởng thì ta chỉ có thể nhận xét ý tưởng này cho thấy phim tương lai sẽ giàu nhân văn. Và đó là cái hay của ý tưởng. Từ cái hay của ý tưởng tới cái hay của phim còn một chặng đường nữa, ý tưởng cho thấy phim giàu nhân văn, phim ra đời có giàu nhân văn hay không lại là chuyện khác. Khác nhau là vậy đó.
Các bạn sau đây làm tương đối tốt: Phan Thị Ngọc Anh, My Ylang, Nguyễn Quỳnh Như Mai, Ngô Hải, Phạm Thiên Thư, Huỳnh Kim Tuyến, Thiên Phát, Bùi Thị Thanh Huyền, Hạng Dương Tiến, Triều, Bùi Quốc Khánh, Dư Uyên, Linh Nguyễn. Xin trích đăng hai bài, trong mỗi bài đều có cái sai, tôi nhường cho các bạn nhận xét.
Bài làm của Triều.
My Name is Khan là một bộ phim với ý tưởng: Sau khủng bố 11/9, một người Hồi giáo trên đất Mỹ, bị bệnh tự kỷ quyết tâm tìm lại tình yêu của vợ bằng chuyến hành trình tìm gặp tổng thống để nói rằng mình tên Khan và mình không phải một kẻ khủng bố.
Đây là một ý tưởng hay vì các lí do như sau:
+ Nhân vật ngộ: nam chính là người Hồi giáo mắc bệnh tự kỷ, quyết tâm gặp được tổng thống Mỹ.
+ Người ta có thể tưởng tượng ra câu chuyện phía sau. Người Hồi giáo trên đất Mỹ sẽ gặp phải sự trả thù, một người tự kỷ sẽ đối mặt với điều đó thế nào. Mặt khác, tại sao tìm được tổng thống Mỹ là tìm lại được tình yêu của vợ, chuyến hành trình hẳn sẽ có nhiều điều xảy đến do là người đạo Hồi và chứng bệnh tự kỷ đem lại.
+ Sự tương phản được thể hiện rất rõ; sau khủng bố, một người Hồi giáo sinh sống trên đất Mỹ quyết tâm gặp Tổng thống.
+ Cuối cùng là giàu tính nhân văn. Người chồng tự kỷ quyết tâm tìm lại tình yêu của vợ bất chấp khó khăn, nguy hiểm của một người Hồi giáo sống trên đất Mỹ. Chỉ với câu “My name is Khan, I’m not a terrorist” đem lại cho mọi người một cái nhìn đầy nhân văn, không phải người Hồi giáo nào cũng là kẻ khủng bố.
Bài làm của Bùi Quốc Khánh.
Ý tưởng phim Perfume (Đạo diễn: Tom Tykwer)
Ý tưởng phim Perfume (Xác ướp nước hoa) nói về một tình yêu mãnh liệt đến điên cuồng của một tên sát nhân đối với các mùi hương. Hắn muốn chiết xuất một mùi hương tinh khiết nhất, hoàn hảo nhất, và hắn dùng nguyên liệu là cơ thể con người.
Ý tưởng này hay bởi vì hắn không có cảm xúc như một người bình thường. Cuộc sống và lẽ sống của hắn chỉ dành cho các mùi hương. Với tôi hắn là một con người thú vị và độc đáo.
Chúng ta có thể hình dung được một câu chuyện hấp dẫn, bởi chúng ta sẽ thắc mắc và tò mò, muốn tìm câu trả lời rằng: Sao hắn có thể chiết xuất mùi hương từ cơ thể con người? Hắn đã làm như thế nào? Mục đích của hắn là gì?
Nếu hiểu được bản chất con người hắn, hiểu được những hành động mà hắn làm thì chúng ta dễ dàng yêu thích hắn. Bởi vì hắn tạo ra mùi hương kì diệu đó không phải vì danh lợi mà xuất phát từ sự tinh khiết trong đam mê của hắn. Cũng giống như sự tinh khiết của mùi hương mà hắn sẵn sàng đánh đổi cả mạng sống của mình để tạo ra.
Đề bài số 5:Đôi trai gái đang vào chợ, hãy cho thấy họ là vợ chồng. ( 200 chữ, không thoại.)
Email: bienkich.on@gmail.com
Một vài lưu ý:
- Các bạn đừng dồn bài đến sáng thứ sáu, tôi không đọc kịp, do đó sẽ phải trả lời qua quít. Gửi bài càng sớm tôi càng có thời gian nhận xét kĩ.
- Các bạn đừng làm bài bằng mobile. Mobile không trình bày được. Có thể các bạn nháp bằng mobile rồi chuyển sang máy tính trình bày cho ra một bài làm rồi gửi cho tôi. Đừng gửi tới một nhúm chữ như một tin nhắn cho tôi. Đừng để tôi nghĩ mình bị coi thường khi nhận bài của bạn.
